ඉතා සංකීර්ණ බරපතල රෝග සමූහයකට වර්තමාන සමාජය ගොදුරු වී සිටී. එම රෝග බොහෝමයකට හේතු වි ඇත්තේ ආහාර යි. අතීතයේ සිට හුරුව සිටි දේශිය අාහාර රටාවෙන් බැහැර වී විවිධ සැකසූ ආහාර භාවිතයට අපි හුරුව සිටිමූ. දේශීය ආහාර වේලේ අඩංගු වූ මස් හෝ මාළුව නියඹලාව ආනම මැල්ලුම බැදුම හා කැඳ අපට අමතකව ගොස්ව ඇත. එම ආහාර වට්ටෝරුව අප නිරෝගී පිරිසක් බවට පත් කළේය. අප ගන්නා ආහාර නිසි ලෙස ජීර්ණයට පත්ව ශරීර පෝෂණය සඳහා යොමු වේ.
එසේ වුවද අජීර්ණ රෝගයේ දී ආහාර නොදිරවයි. එවිට ආහාරයේ ඇති පෝෂක කොටස් ශරීරයට උරා නොගනී. ආයුර්වේදයේ දී අජීර්ණය හඳුන්වා දී ඇත්තේ ආපාක වශයෙනි.ශාරීරික ගින්න මද වීම නිසා අප ගන්නා ආහාර පැසවීම වළකයි. එය ආහාරය නොදිරවීමට හේතුවේ. එය අජීරණයයි.
බඩගින්න හෙවත් කොෂ්ඨාග්නිය ආයුර්වේදයට අනුව තෙළෙස් වැදෑරුම්ය. බඩගින්න නිවී ගිය කල අනෙක් සියලු ශාරීරික ගිනි නිවේ. ආහාර ජීර්ණයට අවශ්ය යුෂ ආමාශයට ග්රහණිය හා අන්ත්ර ආශ්රය කොට පවතී. ආහාරයේ පෝෂක කොටස් සප්ත ධාතු ගතවී මෙන් (රස, රක්ත, මාංශ, මේදස්, අස්ථ, මජ්ජ) ශරීරය පෝෂණය වේ. බර වූද, සිසිල් වූද ආහාර එකවර ගැනීම, පිසීමෙන් පසු කල් ගිය පිළුණු වී ගිය ආහාර ආදිය නිසාද, වමන, විරේචන, ස්නේහ ආදී වූ ප්රතිකර්මවිධි වරදවා පවත්වාගෙන යාමෙන් ද, විවිධ රෝග හේතුවෙන් ශරීරය කෘෂ භාවයට පත්වීම නිසා ද, දේශගුණික කාලගුණික, හා ඍතු වෙනස්වීම නිසා ද මල මුත්ර ආදී වේග දරා සිටීම නිසා ද පචකාග්නිය (ආහාර දිරවීමේ ක්රියාවලිය) විකෘති වේ. එවිට අනුභව කළ සැහැල්ලු ආහාරයක් පවා පරිපාකයට පත් නොවේ. එනිසා ආහාර ඇඹුල් බවට ද විස බවට ද පත්වේ. මේ තත්වය දිගින් දිගට ම පැවැත්වීම රෝග රාශියක් ඇතිවීමට හේතුවකි.
කුසගින්නේ ප්රභේද හතරකි. ඉන් පලමුවැන්න මන්ද අග්නියයි. මෙය ශරීර සෙම් දෝෂ බල පැවැත්වීම නිසා ඇතිවන්නකි. මෙහි දී පුද්ගලයා ගේ කුසගින්න නොවැඩේ. අනෙක තීක්ෂණ අග්නියයි. එහි දී පිත් දෝෂය බල පවත්වන අතර බඩගින්න අධික වේ. විෂම අග්නියේ දී ශරීරගත වාත දෝෂය හේතුවෙන් ගින්න වෙනස් වේ. සම අග්නිය හෙවත් පුද්ගලයාට හිතකර වූ කුසගින්නේදී බලපවත්වන්නේ ත්රිදෝෂ සම තත්වයයි. සම අග්නි තත්වයේ දි හැර අනෙක් අවස්ථා තුනේ දී ම සිදුවන ආහාර ජීර්ණ ක්රියා වලියේ විසමතා හේතුකොට ගෙන අජීර්ණය ඇති විය හැකිය. එසේ ශරීරයේ දෝෂ කිපීම හැරුණ විට අජීර්නය ඇතිවීමට තව හේතු රාශියක් මුල් වේ. අධික ලෙස දියර පානය, අඩුව හෝ වැඩිව හෝ නොකල්හි හෝ ආහාර ගැනීම. මල මුත්රා, කඳුළු ආදී නොදැරිය යුතු වේගයන් දරා සිටීම. රාත්රී නිදි වැරීම හා දහවල නින්ද යන හේතු නිසා නිසි කල භෝජනය කළ සැහැල්ලු ආහාර පවා නොදිරවයි. ඒ අතර පුද්ගල චිත්ත සන්තානයෙහි මතුවන්නා වූ ඊර්ෂ්යාව, ක්රෝධය, වෛරය, ලෝභය අධික බිය, කෝපය ආදී චේතනා ඇති වූ පුද්ගලයා විසින් ගනු ලබන ආහාර නිසි ලෙස පැසවීමට ලක් නොවන බව ආයුර්වේදයේ සඳහන්ය.
භෝජනයට ගනු ලබන ආහාර නොදිරවීම නිසා අජීර්ණය ඇති කරයි. එහි දී බඩ පිපුම, තද බව, ඇඟට පණ නැතිවීම, හිස කැක්කුම, මුර්ජාව, කැරකිල්ල, පිට හා තුනටියේ වේදනාව, ඈනුම් යෑම, ඇඟ පොඩි කරන්නාක් මෙන් දැනීම, උණ වමනය, අරුචිය හා මල පිටවීම රෝග ලක්ෂණ වේ.
අජීර්ණ වූ ආහාර ශරීරයට විසකි. එම නොදිර වූ ආහාර විස පිත සමග මිශ්රවීම නිසා දැවිල්ල, පිපාසය, මුඛරෝග, අමිල පිත්තය නිසා උපදනා විවිධ රෝග අවස්ථා ඇති කරයි. එම නොදිරවූ ආහාර විස ශරීර ගත සෙම සමග මුසු වූ විට ප්රමේහ රෝග, පීනස ඇතුළු සෙම මූලික වන රෝග ඇති කරයි.
අජීර්ණය හෙතුවෙන් නොදිරවූ ආහාර විස ශරීර ගත වාතය සමග එක්වී වාතයෙන් උපදනා බෙහෝ රෝග ඇති කරයි. එම ආහාර විස මුත්රා සමඟ එක්වී මුත්රා රෝගද මල සමඟ එක්වීමෙන් විවිධ වූ උදර රෝග ද ඇති කරයි. නිසි ලෙස පරිපාකයට පත්නොවූ, විකෘත්රී පැසවීමකට ලක්වූ ආහාර රසය රස ධාතුව විසින් ග්රහනය කොට ගෙන ශරීරය පුරාගෙනයාම හේතුවෙන් අතීසාර වමනය ආමවාතය, දණහිස් සන්ධිය ආශ්රය කිරීමෙන් රුදුරු ආමවාත තත්වයක්ද ඇති කරයි. එම විස හෘදය කපාට ආශ්රිතව ආමජ හෘදය රෝග ද, ආමවර්තත උණ ද උපදවයි.
අජීර්ණයේ ප්රභේද තුනකි. සෙම නිසා ආම අජීර්ණයද, පිත නිසා ද, වාත හේතු කොට ගෙන විෂ්ටබ්ධ අජීර්ණය ද ඇති වේ. අන්තරයේ ඉතිරි වූ ආහාර රසය හේතු කොට ගෙන උපදනා තවත් අජීර්ණ තත්වයක් ද පවතී. එය රස ශේෂ ලෙස දැක්වේ. මේ අජීර්ණ තත්ව හතර පුද්ගලයා බලවත් සේ පීඩාවට පත් කරයි.
මිනිස් සිරුරට වැළදෙන රෝගවලදී මනසේ ක්රියාකාරීත්වය ඉතා ආසන්නම හෙතුව විය හැකිය. අජීර්ණ රෝග ඊට හොඳම උදාහරණයයි. ලෝභ, ද්වේශ ඊර්ෂ්යාව හෝ විවිධ මානසික පීඩා හේතුවෙන් අජීර්ණය උපදී. මිනිස් සිරුරේ ක්රියාකාරීත්වය පාලනය කරණුයේ මොළය ආශ්රිත නාඩි ව්යුහය මගිනි. මිනිස් සිරුරේ පවත්නා සියලුම සනාල (නාල සහිත) නිර්නාල (නාල රහිත) ග්රන්තීන් ක්රියා කරනුයේ එහි පාලනය යටතේය. මොළයේ පිහිටා ඇති (පිටියුටරි) ග්රන්ථියේ කාරීක්වය අනුව පිත්ත ස්රාවය වැගිරේ. එමගින් ආහාර දිරවීමේ ක්රියාවලිය සිදුවේ. අයහපත් සිතුවිලි හා මානසික පීඩා හේතුවෙන් පිත්ත ස්රාවය නිසි ලෙස ගලා නොඒමෙන් අජීර්ණ වැළඳිය හැකිය. අජීර්ණ නොසලකා හැරීමෙන් විවිධ අන්ත්ර ගත රෝග උපදී. ඒ අතර පත්යා අපත්ය විහරණ පිළ නොපැදීම නිසා "විසූචිකා" නම් අන්ත්ර ගත රෝගයද විෂටම්බ අජීර්ණය නිසා "අලසක" නම් අන්ත්රගත රෝග ද උපදී.
විධග්ධ අජීර්ණය හේතු වෙන් උපදින්නේ විලම්භිකා නම් රුදුරු රෝග තත්වයකි. ආහාර මාර්ගයට වැළදෙන එම රෝග තත්වයන් ගෙන් වැළකී සිටීම සඳහා රෝග මූලයෙන් හෙවත් අජීර්ණයෙන් වැළකී සිටිය යුතුය. ඒ සඳහා කෙතරම් කාර්ය බහුල වානිජ රටාවකට අනුගතව සිටිය ද සියලු දෙනා ආහාර පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීම අත්යාවශ්යය. කුසගිනි වැඩුණු විට නිසි පමණට ආහාර ගැනීමට අනිවාර්යෙන්ම කාලය වෙන්කොට ගත යුතුවේ. එසේ නොකොට ඉඩ ලැබුණු ලෙස ලැබුනු දෙයක් ගිල දමා දවස ගෙවීම රෝග රාශියකට අත වැනීමකි. කෘත්රීම ආහාර, රසකාරක යෙදූ ආහාර, ආහාර පිසීමෙන් පසු අධිශීතකරණයේ තැබූ ආහාර, අධි සංස්කරණය කළ මස් මාංශ, වගාවේදී රසායනික ද්රව්ය යොදා නෙළා ගත් ආහාර ද වර්තමාන මිනිසා රෝගියෙකු කිරීමට හේතු වෙයි. ඒ හැරුණු විට ආහාර ගන්නා වේලාව ඉකුත් කොට ආහාර ගැනීම, නොකල්හි ආහාර ගැනීම, පමණ ඉක්මවා ආහාර ගැනීම, කුසගින්න වැඩී තිබියදීත් ආහාර නොගැනීම, උදේ දහවල රාත්රී වෙලාව වරදවා ආහාර ගැනීම, ආහාර සමග ශිත කළ පාන භාවිතය බඩට නොගැලපෙන ආහාර ගැනීම යෝග්යා නොවේ.
ප්රසන්න භාවයෙන් යුතුව නිසි මාත්රාවෙන් ආහාර ගැනීමෙන් සැප බල ආයු වර්ණ ප්රඥා ආදී ප්රථිපල ලැබේ.
වර්තමානයේ බහුලව දක්නට ලැබෙන දියවැඩියාව, කොලොස්ටරෝල්, පීනසය, අම්ල පිත්ත, ආර්ශස් ආදී රෝග ඇතිවනුයේ බඩගින්න නිසි ලෙස නොදැල්වීම හේතුකොට ගෙනය. ශරීරයේ අපහසුවක්, බරගතියක්, තදබල කරකැවිල්ල අධෝවායු නොපැවතීම, මල බද්ධය හෝ මල බුරුලට යාම සමග බඩේ කැක්කුම පවතී නම් බඩ පිපුණු ස්වභාවයක් හෝ බඩ කෑගැසීමක් පවතී නම් අජීර්ණයක් වැළඳී ඇති බව තේරුම් ගත යුතුය. එවිට බර ආහාර, මස් මාළු සංස්කරනය කළ ආහාර තෙලින් පිසූ ආහාර, මුදවන ලද කිරි, පොල් සම්බෝල, පලා මැල්ලුම් මෙන්ම ඇල් දියද යෝග්ය නොවේ.
ලුණු කැඳ, බැදිහාල් කැඳ, බෙරිවන සේ පිසූ බත්, තැම්බුම් හොද්ද වැනි සැහැල්ලු ආහාර අඩු මාත්රාවෙන් ගත යුතුය. උණු වතුර පානය ඉතා යොග්යි වේ. අජීර්නය නොසලකා හැරිය යුතු නැත. ඒ සඳහා සුදුසුකම් ලත් වෛද්යයවරයකු හමුවී ප්රතිකාර ගත යුතුය. එතෙක් කරාබු බැද තලා උණුවතුරට දමා තැම්බුණු පසු බීමද, සූදුරු කබලේ බැද කෝපි මෙන් වත්කොට බීමද සුදුසුය.
2006 දෙසැම්බර් 10 වැනි ඉරිදා "සිළුමිණ" පුවත්පතේ පලවූවකි
කැළණි විශ්ව විද්‍යාලය, වික්‍රමආරච්චි ආයුර්වේද පීඨයේ බාහිර කථිකාචාර්ය්‍ය,
ශ්රී ලංකා වෛද්‍ය මහා මණ්ඩලයේ සම්මාන ගරු සභාපති,
හිටපු විදුහල්පති, ශ්රී ලංකා වෛද්‍ය මහා මණ්ඩලීය දේශීය වෛද්‍ය විද්‍යාලය,
ආයුර්වේද ශබ්දකෝෂයේ කතෘ මණ්ඩල සාමාජික,
විශේෂ වෛද්‍ය ගම්පහ වික්‍රමාරච්චි ආයුර්වේදය ශික්ෂණ රෝහල,
ශ්රී ලංකා වෛද්‍ය මහා මණ්ඩලයේ සම්මාන ගරු සභාපති,
හිටපු විදුහල්පති, ශ්රී ලංකා වෛද්‍ය මහා මණ්ඩලීය දේශීය වෛද්‍ය විද්‍යාලය,
ආයුර්වේද ශබ්දකෝෂයේ කතෘ මණ්ඩල සාමාජික,
විශේෂ වෛද්‍ය ගම්පහ වික්‍රමාරච්චි ආයුර්වේදය ශික්ෂණ රෝහල,
වෛද්‍යාචාර්‍ය: එම්. ආර්. වත්තගේ
